Рух «әмір әлемінен»[1] келген саналы болмыс болғандықтан, материялық әлемдегі тіршілік иелеріне ұқсамайды. Енді осы екі әлемге біршама түсініктеме берейік:

Материалдық әлем – көзге көрінетін өзіміз тіршілік етіп жатқан әлем. Кейде ол – мүлік және шәһәдат әлемі деп те аталады. Аллаһ тағала бұл болмыстарға жан береді, өлтіреді, жаңа денелер жаратады. Жаратылған бұл денелер белгілі бір кейіпке енеді, сәнделіп безендіріледі. Өсімдіктер, жануарлар, адамдар – осы әлемнің өкілдері. Көзге көрінетін атом, жер шары, бүкіл аспан денелері – бәрі материялдық әлем деп аталатын осы әлемге жатады.

«Әмір» әлемі – біздің әлемімізге қатысты өлшемдермен өлшенбейтін, заңдылықтары өзгеше әлем. Бұл әлемнің негізі – материя емес, мағына. Мағынаны елестете алмағандықтан, біз тек қана ол әлемнің материялық әлеммен астасып жатқан ұшқындарын көре аламыз, солар арқылы ғана «әмір» әлемін пайымдауға тырысамыз. Тақырыпты түсінікті ету үшін жекелеген мысалдар келтірейік:

Мәселен, бір дәнді немесе ұрықты қарастырайық. Заттың әлемге жататын тұқымның ішінде де тіршілік көзі бар. Демек, оның да «әмір» әлемімен байланысы бар. Өйткені әрбір ұрықта оның өмірі болып саналатын өзегі және тірілу, өну, өсу заңдылықтары бар. Ұрықтағы осы тіршілік түйіні жарылады, ашылады, өніп шығады да, өркен жайып, көп ұзамай ағашқа айналады, жеміс салады. Бұл ондағы өсу заңдылығының арқасында жүзеге асады. Дегенмен бұл заңдылық көзге көрінбейді, қолға ұсталмайды, тіпті дыбысы да естілмейді. Біз оның бар екенін өзі ықпал ететін материялдық дененің сатылап өсуіне қарап пайымдай аламыз. Яғни, заттың әлемге қатысты жағын көріп тамашалай аламыз да, әмір әлеміне қатысты жағын көре алмаймыз, бірақ сеземіз. Өйткені материалдық себептер мұндай нәтиже туғыза алмайды. Неге десеңіз, топырақ пен ауаның әр бөлігінде жер бетіндегі бүкіл өсімдік атаулыны танып-білетіндей, олардың барлығына бөлек түр беретіндей арнайы қасиеттері болу керек. Бұл дегеніміз – еш ақылға сыймайтын нәрсе.

Сондай-ақ, әйелдің жатырындағы аталық ұрық та құдды топырақтың қойнындағы ұрық секілді «өсу заңдылығы» бойынша өсіп-жетіледі.

Әйелдің жатыры әр ай сайын тазартылады. Бұл – заңдылық. Сосын жатыр қабыршақтары аталық ұрық үшін витамин қоймасы ретінде дайындалады. Бұл да заңдылық. Әйелдің жатырына қарай ұмтылған миллиондаған аталық ұрықтан тек біреуі ғана жұмыртқаның нәзік қабыршығынан ішке енеді де, артынша бірден тесік жабылады. Міне, тағы бір заңдылық! Содан кейін Құран Кәрімде баяндалғандай, аталық ұрық кезең-кезеңімен үш қараңғылықта жасуша, тін және ағза кезеңдерін өткереді. Осы кезде оның нәр алуы да ғажап[2]. Бұл да жеке алдына бір заңдылық. Осылардың барлығын «эмбриологиялық[3] заңдылықтар» деп атайды. Қазіргі уақытта ұрықтың даму кезеңдерін арнайы құралдармен бақылай аламыз, бірақ осы даму сатыларына ықпал ететін заңдылықтарды көре алмаймыз.

Дәл сол секілді тартылыс күші мен тебіліс күші заңдарын білмейтін адам кемде-кем, сонда да оларды көрген ешкім жоқ. Біз тек олардың материялық әлемге жасаған ықпалын ғана көре аламыз.

Рух та бір заңдылық. Жоғарыда берілген мысалдарда түсіндірілген заңдылықтар түріне жатады. Тек ерекшелігі сол – басқа заңдылықтарда ақыл-ес жоқ, ал адамның рухы саналы болмысқа жатады.

Аллаһ тағала рухты «Кун!» әміріне қатысты әлемнен жіберген. Құран Кәрімде Пайғамбарымызға (саллаллаһу аләйһи уә сәлләм) рух жайлы айтылғанда «Рух – Жаратушымның әмірінен және сендерге ол жайлы өте аз мәлімет берілді, – деп айт»[4] делінген. Бұл аятта «Раббул-әламиин» (әлемдердің Жаратушысы) демей, «Рабби» (Жаратушым) деп айтылуы оның (рухтың) материялық әлемге қатысты емес, «әмір» әлеміне қатысты екенін дәлелдейді.

"Иман аясында" кітабынан алынды

[1]     Аллаһ тағаланың бұйрық беруі арқылы пайда болған. Яғни ғайып әлемінен келген (ауд.). 

[2]     Хажж сүресі, 22/5. 

[3]     Адамның, жануарлардың және өсімдіктің ұрықтық даму заңдылықтарын зерттейтін биологиялық ғылым саласы (ауд.). 

[4]     Исра сүресі, 17/85.